Modern Oğuz Türkçesi Diyalektlerinde Göçüşme

Bu çalışmada bir kelimedeki iki fonemin yer değiştirmesi olarak tanımlanan göçüşme olayı Oğuz grubu Türk lehçeleri içerisinde değerlendirmeye çalışılmıştır. Nöbetleşen seslerin yerine göre yakın ve uzak, yer değiştiren seslerin niteliğine göre de iki ünsüzün ya da ünlünün yer değiştirmesi, bir ünsüzle bir ünlünün yer değiştirmesi gibi sınıflandırmalara tabi tutulduğu tespit edilmiştir. Oğuz grubu lehçe ve ağızları arasında en yaygın göçüşme türünün komşu sesler arasında görülen yakın göçüşmeler olduğu belirlenmiştir.

İnceleme esnasında bizden önceki araştırmacıların da belirttiği gibi, bu ses olayını genel bir kurala bağlamanın zor olduğu görülmüştür. Ancak bu ses ola- yının nedeni konusunda bizden önceki araştırmacıların da belirttikleri gibi, bazı ünsüzlerin birbirleriyle karşılaşmasından doğan söyleyiş zorluğunu gidermek için ses çıkışlarındaki boğumlanma noktalarının kolaydan zora doğru sıralanmanın olabileceği söylenebilir. Bu ses olayında uygun yapıya ulaşmak için sesler arasında yer değiştirme gereksinimi doğabilmektedir. Bu kanıya varmamızda en büyük et- ken ise göçüşmenin daha çok, ağızlarda görülmesidir. Ayrıca patlayıcı ünsüzlerin sızıcılara üstünlük sağlama, yakın boğumlanmalı ünsüzleri bir araya getirerek çok çaba sarf etmeme, eşit boğumlanmalı ünsüzleri birbirinden ayırarak tekdüzeliği ortadan kaldırma, akıcı veya daha akıcı ünsüzlerin öne çekilmesi, Türk dilinin genelde yükselen hece tipini tercih etmesi gibi sebepleri de sayılabilir.

Bizden önceki çalışmacıların dikkatleri üzerlerine çektikleri /r/ ve /l/ seslerinin çevresindeki göçüşmelerin Oğuz grubu Türk lehçelerinin genelinde ortak ve en yaygın göçüşme örneklerini barındırdığı görülmüştür. Ayrıca bu tür göçüşmelerin Azerbaycan ve Türkmen Türkçelerinin standart dillerinde bile yer aldığı belirlenmiştir. Bunda biraz da Azerbaycan ve Türkmen Türkçelerinin daha geç bir dönem- de yazı dili olmalarıyla açıklanabileceği de düşünülebilmektedir.

Yukarıdaki yazı aynı başlık altında yayınlanan makaleden alınmıştır. Makalenin tamamı için aşağıdaki kaynakçayı inceleyiniz.

Kaynakça: Ali KÖK

21. YY’da Eğitim ve Toplum, Cilt 5 Sayı 15 Kış 2016, Sayfa: 406-430

Telif İhlali Bildirimi

Benzer Yazılar

Anadolu Ağızlarında Sınırlama Gösteren Yapılar

Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılması