Türkiye Türkçesi Ana Ağız Gruplarını Belirleyen Özellikler Bakımından Batı Trakya Türk Ağızları

Leylâ Karahan’ın Anadolu ağızlarının sınıflandırılması ölçütleri ile Gümülcine ve İskeçe ağızları özelliklerinin karşılaştırılması

Ses Bilgisi
1. Alınma kelimelerdeki uzun ünlülerin normal süreli ünlüye dönüşmesi

2. Kalınlık-İncelik bakımından ünlü benzeşmesi

3. Kök ve ek ünlülerinde meydana gelen ve sebebi belli olmayan kalınlaşmalar

4. Kök ve ek ünlülerinde meydana gelen sebebi belli olmayan incelmeler

5. Çok heceli kelimelerin sonundaki “ı- u- ü” ünlülerinin “i” ünlüsü ile karşılanması

6. Alınma kelimelerde ünlü incelmesi ile meydana gelen uyum değişmesi

7. İlk hecede bulunan yuvarlak ünlülerin düzleşmesi

8. Ek ünlülerinde meydana gelen yuvarlaklaşmalar

9. Ünlü-ünsüz uyumsuzluğu

10. Arka ve orta damak geniz ünsüzü “ŋ”nin korunması veya kaybolması

11. Ön damak ünsüzü “g”nin iki ünlü arasında ve hece sonunda korunması

12. Belirli bazı kelimlerde ön ses “y” ünsüzünün düşmesi

13. Patlayıcı ünsüzlerin ikizleşmesi

14. Belirli bazı ünsüzlerin kelime içinde yer değiştirmesi

Şekil Bilgisi
1.Teklik 1., 2. ve 3. şahıs zamirlerinin yönelme hali çekimindeki değişmeler

2. “öyle” ve “böyle” kelimelerindeki ses değişmeleri

3. Zamir kökenli çokluk 2. şahıs eki ile bildirme ekinin yapısı

4. Çokluk 2. şahıs iyelik eki ile iyelik kökenli şahıs ekinin yapısı

5. Şimdiki zaman ekinde meydana gelen ses değişmeleri

6. Duyulan geçmiş zaman ekinin tek şekilli olması

7. Teklik ve çokluk 1. şahıs emir eklerinde ses değişmeleri

8. İstek Eki -a/-e’ nin işleklik derecesindeki farklılıklar

Söz Dizimi

1.Soru cümlesinin vurgu ile kurulması

Sonuç

Bölge Ağızlarının Türkiye Türkçesi ana Ağız gruplarını belirleyen özellikler bakı- mından değerlendirilmesi neticesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Alınma kelimelerdeki uzun ünlülerin normal süreli ünlüye dönüşmesi Doğu ve Kuzeydoğu ağızlarında uzun ünlülerin sistemli olarak kısalması ve Batı grubu ağızların- da genel eğilim olarak alınma kelimelerdeki uzun ünlülerin korunması yönündedir. Böl- ge ağızlarında genel olarak yabancı kelimelerdeki uzunluklar korunmuştur. Bu yönüyle bölge ağızları Batı grubu ağızlarıyla örtüşmektedir.

2. Kalınlık-incelik bakımından ünlü benzeşmesi Kuzeydoğu ağızlarında hem iler- leyici hem gerileyici benzeşme şeklinde görülürken Doğu grubu ağızlarında gerileyici benzeşmeve Batı grubu ağızlarında ise ilerleyici benzeşme daha belirgin şekilde görülür. Bölge ağızlarında hem ilerleyici hem gerileyici kalınlık-incelik bakımından benzeşme görülmektedir. Bu yönüyle bölge ağızları Kuzeydoğu grubu ağızlarıyla örtüşmektedir.

Yukarıdaki yazı aynı başlık altında yayınlanan makalenin sonuç bölümünden alınmıştır. Makalenin tamamı için aşağıdaki kaynakçayı inceleyiniz.

Kaynakça: Muharrem Özden

folklor/edebiyat, cilt:25, sayı:97, 2019/1

Telif İhlali Bildirimi

Benzer Yazılar

Modern Oğuz Türkçesi Diyalektlerinde Göçüşme

Anadolu Ağızlarında Sınırlama Gösteren Yapılar